Xin thưa, chả có gì là lớn, chưa đến mức nghiêm trọng. Thời đại google, không biết thì tra, không nấu được món canh đó thì đi ăn nhà hàng, nếu mình đủ tài để kiếm sống, thu nhập đủ để ăn món đó ở nhà hàng. Thời đại bình quyền, đừng bắt nữ nhân phải biết hết các món ăn. Đã để họ tham gia công tác, hoạt động xã hội, thì khó học hết cả nữ công gia chánh kiểu cũ. Nơ-ron thần kinh, thời gian, sao đủ.
Người chơi “chưa từng nghe đến El Nino” trong chương trình Ai là triệu phú vừa qua. (Ảnh chụp màn hình).
Mặt khác, đó không phải là cô ấy KHÔNG biết, mà là CHƯA biết. CHƯA chuyển thành ĐÃ trong thời đại này rất dễ, chỉ cần hỏi ông Gúc (Google). Quan trọng hóa chuyện đó, coi những người không biết những điều đó là kém cỏi, là tư duy cũ, cứ đòi người ta phải biết tuốt, biết tuốt mới là giỏi giang.
Xin thưa, cuộc đời có bao nhiêu mà hững hờ, nạp hiểu biết trên trời dưới biển vừa thôi. Cô gái ấy nếu rỗng kiến thức của công việc cô ấy đang làm thì mới đáng chê trách. Chưa biết canh cua nấu với rau đay, nhưng có khi cô ấy lại biết nhiều món khác thì sao?
Chưa biết El Nino, lĩnh vực ngoài chuyên môn của cô ấy, nhưng cô ấy là biết về từ thông, về bán dẫn, thì sao? Chưa biết El Nino vì không phải chuyên ngành của cô ấy, nhưng giờ cô ấy sẽ tra và biết.
Biết tuốt làm gì. Sherlock Holmes, thám tử lừng danh, biết mọi thứ cho công việc của mình, nhưng kiến thức chính trị thì rất kém. Vậy anh ta là người không thông minh chăng? Hay đa phần chúng ta kém thông minh hơn anh ấy?
Nhiều người còn không hiểu được câu “nhân vô thập toàn”, lúc nào cũng mướt mải trong bi kịch tìm bằng được những viên ngọc không vết, tìm bằng được sự toàn mỹ. Đấy là hệ quả của việc học hành tầm chương trích cú – dò từng câu, tìm từng chương, và lấy những game show như “Đường lên đỉnh Olimpia” làm thước đo tài năng. Trong khi đó đơn giản chỉ là trò chơi, ai đọc nhiều, nhớ gạo nhiều lĩnh vực thì thắng. Chẳng có ích gì cho khoa học, nếu cố gắng để cái gì cũng biết như thế.
Chính vì quá trọng những bộ óc bách khoa nên hệ quả là giáo dục nhồi nhét. Cần phải thay đổi: Nên cắt giảm 50% lượng “kiến thức” trong sách giáo khoa hiện nay (nhiều hơn càng tốt), khi các em lên cấp 3, có định hướng nghề nghiệp. Phân ban là rất nên. Cắt giảm những tích phân, đạo hàm đối với các em theo nghề phi tự nhiên, cắt giảm những số liệu ngày tháng năm lịch sử cụ thể với các em theo nghề tự nhiên. Nhớ cơ học làm gì, học để làm người, để thành nhân, không phải để thành cuốn từ điển bách khoa.
Chính vì quá trọng những bộ óc bách khoa nên hệ quả là giáo dục nhồi nhét.
Trước đây, có lần một tạp chí nổi tiếng Kiến thức Ngày nay tổ chức thi “kiến thức” cho độc giả. Người đoạt giải nhất là một… anh bán báo. Nghề chỉ có mỗi việc ngồi bán báo, tranh thủ đọc thôi mà. Nói vậy không phải để dìm giá trị của kiến thức (ai ham đọc cũng tốt cả), mà chỉ đơn giản cho thấy rằng nhớ nhiều là một việc rất “phổ thông” và có thể tích lũy bằng thói quen. Tôi, bạn, anh bán báo, hay một tiến sĩ, nếu ngày nào cũng tranh thủ đọc vì nghề nghiệp buộc phải thế, ắt ai cũng trở thành bách khoa toàn thư!
Nhưng bể học vô biên, biết thế nào cho đủ, và “cái gì cũng biết” không hẳn là mục đích cuối cùng của việc học. Thông kim bác cổ từ El Nino là gì đến nấu canh cua với rau đay, nhưng không biết những kỹ năng sinh tồn, không có một tư duy rộng mở, không có trái tim biết rung động, yêu thương, thì El Nino và canh cua cũng chỉ là những thứ sách vở mà thôi.
Bởi nếu chỉ cần nhớ, máy tính làm tốt hơn chúng ta rất nhiều. Vì ngay cả những người có trí nhớ dai nhất cũng không thể làm tốt hơn máy tính ở lĩnh vực sở trường của nó: Tháng Bảy năm nay, Dương Anh Vũ, chàng trai từng được vinh danh về trí nhớ trong sách kỷ lục của Thái Lan, đã phải dừng bước ở câu hỏi số 9 trong chính chương trình… Ai là triệu phú. Đấy là câu hỏi về một chi tiết áp dụng cho các đối tượng học sinh, sinh viên trong Nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của luật Bảo hiểm y tế.
Dương Anh Vũ có thể nhớ được 20.000 số còn lại sau số pi 3,14 và chắc hẳn là anh đã chuẩn bị rất kỹ cho cuộc thi, nhưng trí nhớ không bao giờ là đủ. Một học sinh, sinh viên đang được hưởng chế độ bảo hiểm y tế, dù không có khả năng nhớ phi phàm như Vũ, cũng có thể trả lời được câu này. Và với con người, chúng ta không thể so sánh hơn thua bằng một khả năng sở trường của… máy tính.
“Chúng ta suy nghĩ quá nhiều và cảm nhận quá ít. Hơn những cỗ máy chúng ta cần tình người. Hơn sự khôn lanh chúng ta cần tử tế và hiền lành. Không có những phẩm tính này, cuộc sống sẽ trở nên thô bạo và chúng ta sẽ đánh mất tất cả”. – Charlie Chaplin đã nói trong bài phát biểu bất hủ của phim Great Dictator
Bởi chúng ta hơn được một cái máy, và thậm chí chế tạo ra được những cái máy là nhờ tính người, và giáo dục một con người không phải là để hướng đến mục tiêu làm cho anh ta nhớ được như máy (một phẩm chất quá ít “tính người”). Một con người là phải biết quên đi những thứ đáng quên, để nhớ những gì cần nhớ, cảm nhận được thế giới, và sống một cách hạnh phúc. Một con người nhớ không tốt bằng cái máy không phải là điều gì đáng bận tâm. Chỉ khi những cái máy có thể cảm nhận được như những con người, đấy mới là thảm họa.
El Nino là gì, Google có thể trả lời giùm bạn. Nhưng con người là gì, chỉ có chính bạn có thể trả lời.
