PV: Tôi đã và đang sống những ngày rất bi quan về độ an toàn của thực phẩm khi mà nhìn đâu cũng thấy thực phẩm bẩn… Những năm gần đây mới có thực phẩm sạch, thực phẩm hữu cơ ấy, nhưng lại đắt quá…
Chuyên gia Vũ Thế Thành: Người ta có thể nói đến thực phẩm lành mạnh (healthy food), chứ trên thế giới không có cái gọi là thực phẩm sạch (clean food).
Thực phẩm lành mạnh có thể là rau củ quả, tốt hơn việc ngày nào cũng ăn thịt xông khói, pâté, jambon, xúc xích…
Thực phẩm, một khi đã được phép lưu thông ngoài thị trường, phải là thực phẩm an toàn, nghĩa là phải tuân thủ quy định về an toàn. Đây là vấn đề pháp luật. Nếu không, nhà sản xuất sẽ gặp rắc rối với cơ quan hữu trách.
Ở Việt Nam, một số nhà chế biến thực phẩm không tuân thủ quy định. Lại thêm một số đơn vị báo chí, truyền thông phóng đại vấn đề, nào là nitrate trong rau gây ung thư, bột bánh bao có nhôm gây bệnh mất trí nhớ, nước ngọt có chất bảo quản gây động kinh… làm người tiêu dùng sợ hãi.
Ăn uống thứ gì, trong đầu người Việt lúc nào cũng bị ám ảnh, thành thử mới có chuyện thực phẩm sạch, thực phẩm bẩn.
PV: Ông nói rằng chỉ ở VN mới có khái niệm tréo ngoe là “thực phẩm sạch”, nhưng nhìn thẳng vào sự thật, chúng ta có cái gọi là thực phẩm bẩn, thực phẩm chưa an toàn, đúng vậy không, thưa ông?
Chuyên gia Vũ Thế Thành: Ở góc độ khoa học, tôi gọi thực phẩm an toàn là thực phẩm đáp ứng được quy định về an toàn thực phẩm, chẳng hạn không nhiễm khuẩn gây bệnh, heo nuôi không dùng hormone tăng trưởng, rau bón phân, dùng thuốc trừ sâu đúng cách…
Còn khái niệm thực phẩm sạch hay bẩn lại là chuyện khác. Phó mát Roquefort nặng mùi bạn ngửi không nổi, chê hôi, lại chê bẩn, nhưng tôi lại thấy ngon và sạch, nếu không muốn nói là bổ béo nữa (cười).
PV: Người làm nội trợ như tôi, với tâm lý bi quan ra ngõ gặp… thực phẩm bẩn, thì hy vọng nhiều vào một nền thực phẩm hữu cơ lắm. Ông có cho rằng thực phẩm hữu cơ là thực phẩm an toàn?
Chuyên gia Vũ Thế Thành: Tôi cần nhấn mạnh, thực phẩm nào tuân thủ quy định an toàn, là thực phẩm an toàn. Thực phẩm gắn mác hữu cơ, hay siêu sạch gì gì đó, mà không tuân thủ quy định thì phải xem là thực phẩm không an toàn.
Nhưng thực phẩm hữu cơ có “luật chơi” riêng của nó, vẫn nằm trong phạm vi quy định về an toàn, nhưng khắt khe hơn.
PV: Luật chơi như thế nào, thưa ông?
Chuyên gia Vũ Thế Thành: Mỗi nước có quy định riêng về thực phẩm hữu cơ, nhưng cũng đại loại gần giống nhau:
– Rau quả hữu cơ là nông sản không dùng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu, diệt cỏ, hormon tăng trưởng…, chỉ có phân xanh, phân ủ, rơm rạ mục nát, diệt sâu bọ thì để loài này diệt loài kia, canh tác luân phiên để bảo vệ màu mỡ của đất…
– Động vật hữu cơ phải nuôi ở môi trường sạch (đồng cỏ hay ao hồ), không dùng thuốc trừ sâu, phân hóa học, hóa chất… Thức ăn gia súc phải thuộc loại thức ăn hữu cơ, cũng không dùng hormone tăng trưởng hay thuốc kháng sinh sai quy định.
– Thực phẩm hữu cơ (chế biến) phải dùng nguyên liệu hữu cơ để chế biến, không dùng phụ gia thực phẩm (hóa chất), các loại dung môi công nghiệp và chiếu xạ.
PV: Quy định như vậy rõ ràng là thực phẩm hữu cơ phải an toàn hơn thực phẩm thông thường rồi?
Chuyên gia Vũ Thế Thành: Rất tiếc, điều bạn vừa nói lại không đúng.
Nhiều nghiên cứu cho thấy, thực phẩm hữu cơ, xét về mặt dinh dưỡng và an toàn, cũng chẳng khác gì thực phẩm thông thường cùng loại, kể cả mức nitrate hay dư lượng thuốc bảo vệ thực vật thấp hơn trong một số rau quả hữu cơ, cũng không cải thiện các rủi ro về sức khỏe.
Tôi muốn nói, thực phẩm thông thường ở đây là thực phẩm tuân thủ quy định an toàn đấy nhé.
Một khi khoa học đã ấn định mức tối đa của chất nào đó trong thực phẩm, thì họ dựa trên nhiều bằng chứng khoa học để đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng, trước mắt cũng như lâu dài. Tôi muốn nhấn mạnh, liều lượng mới gây ngộ độc, chứ không phải hễ rau quả có dư lượng thuốc trừ sâu, ăn vào là bị ung thư, mà không xét đến mức dư lượng của nó.
Không thể phủ nhận dư lượng thuốc trừ sâu ở thực phẩm hữu cơ ít hơn, nhưng Hội Ung thư Hoa Kỳ cho rằng, mức dư lượng thuốc trừ sâu cho phép ở rau quả củ trồng theo kiểu thông thường không làm gia tăng rủi ro ung thư, và thực phẩm hữu cơ cũng chẳng làm giảm rủi ro ung thư. Bạn cũng nên biết, có nhiều nguyên nhân gây ung thư.
PV: Ông nói rằng chỉ ở VN mới có khái niệm tréo ngoe là “thực phẩm sạch”, nhưng nhìn thẳng vào sự thật, chúng ta có cái gọi là thực phẩm bẩn, thực phẩm chưa an toàn, đúng vậy không, thưa ông?
Chuyên gia Vũ Thế Thành: Ở góc độ khoa học, tôi gọi thực phẩm an toàn là thực phẩm đáp ứng được quy định về an toàn thực phẩm, chẳng hạn không nhiễm khuẩn gây bệnh, heo nuôi không dùng hormone tăng trưởng, rau bón phân, dùng thuốc trừ sâu đúng cách…
Còn khái niệm thực phẩm sạch hay bẩn lại là chuyện khác. Phó mát Roquefort nặng mùi bạn ngửi không nổi, chê hôi, lại chê bẩn, nhưng tôi lại thấy ngon và sạch, nếu không muốn nói là bổ béo nữa (cười).
PV: Người làm nội trợ như tôi, với tâm lý bi quan ra ngõ gặp… thực phẩm bẩn, thì hy vọng nhiều vào một nền thực phẩm hữu cơ lắm. Ông có cho rằng thực phẩm hữu cơ là thực phẩm an toàn?
Chuyên gia Vũ Thế Thành: Tôi cần nhấn mạnh, thực phẩm nào tuân thủ quy định an toàn, là thực phẩm an toàn. Thực phẩm gắn mác hữu cơ, hay siêu sạch gì gì đó, mà không tuân thủ quy định thì phải xem là thực phẩm không an toàn.
Nhưng thực phẩm hữu cơ có “luật chơi” riêng của nó, vẫn nằm trong phạm vi quy định về an toàn, nhưng khắt khe hơn.
Chuyên gia Vũ Thế Thành: Mỗi nước có quy định riêng về thực phẩm hữu cơ, nhưng cũng đại loại gần giống nhau:PV: Luật chơi như thế nào, thưa ông?
– Rau quả hữu cơ là nông sản không dùng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu, diệt cỏ, hormon tăng trưởng…, chỉ có phân xanh, phân ủ, rơm rạ mục nát, diệt sâu bọ thì để loài này diệt loài kia, canh tác luân phiên để bảo vệ màu mỡ của đất…
– Động vật hữu cơ phải nuôi ở môi trường sạch (đồng cỏ hay ao hồ), không dùng thuốc trừ sâu, phân hóa học, hóa chất… Thức ăn gia súc phải thuộc loại thức ăn hữu cơ, cũng không dùng hormone tăng trưởng hay thuốc kháng sinh sai quy định.
– Thực phẩm hữu cơ (chế biến) phải dùng nguyên liệu hữu cơ để chế biến, không dùng phụ gia thực phẩm (hóa chất), các loại dung môi công nghiệp và chiếu xạ.
PV: Quy định như vậy rõ ràng là thực phẩm hữu cơ phải an toàn hơn thực phẩm thông thường rồi?
Chuyên gia Vũ Thế Thành: Rất tiếc, điều bạn vừa nói lại không đúng.
Nhiều nghiên cứu cho thấy, thực phẩm hữu cơ, xét về mặt dinh dưỡng và an toàn, cũng chẳng khác gì thực phẩm thông thường cùng loại, kể cả mức nitrate hay dư lượng thuốc bảo vệ thực vật thấp hơn trong một số rau quả hữu cơ, cũng không cải thiện các rủi ro về sức khỏe.
Tôi muốn nói, thực phẩm thông thường ở đây là thực phẩm tuân thủ quy định an toàn đấy nhé.
Một khi khoa học đã ấn định mức tối đa của chất nào đó trong thực phẩm, thì họ dựa trên nhiều bằng chứng khoa học để đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng, trước mắt cũng như lâu dài. Tôi muốn nhấn mạnh, liều lượng mới gây ngộ độc, chứ không phải hễ rau quả có dư lượng thuốc trừ sâu, ăn vào là bị ung thư, mà không xét đến mức dư lượng của nó.
Không thể phủ nhận dư lượng thuốc trừ sâu ở thực phẩm hữu cơ ít hơn, nhưng Hội Ung thư Hoa Kỳ cho rằng, mức dư lượng thuốc trừ sâu cho phép ở rau quả củ trồng theo kiểu thông thường không làm gia tăng rủi ro ung thư, và thực phẩm hữu cơ cũng chẳng làm giảm rủi ro ung thư. Bạn cũng nên biết, có nhiều nguyên nhân gây ung thư.
