Theo lương y Vũ Quốc Trung câu vừng hay còn gọi cây mè là cây thân thảo mọc hàng năm, thân cây có nhiều lông có hình vuông mọc thẳng đứng từ 0,5 tới 0,8 mét. Lá cây vừng mọc đối, phiến lá có chia thuỳ nhưng không đều, đầu lá nhọn, toàn lá có nhiều lông mịn. Hoa mọc ở kẽ lá từ 1- 2 hoa màu trắng hoặc phớt hồng.
Quả vừng nang, quanh quả có kẽ và có nhiều lông, quả nở thành 4 mảnh. Hạt có nhiều nhỏ, dẹt. Trong cây vừng có loại cho hạt màu trắng có loại cho hạt màu đen.
Ở nước ta, cây vừng được trồng phổ biến để lấy hạt ăn và phục vụ cho công nghiệp ép dầu và hạt vừng cũng được dùng để làm thuốc chữa bệnh.
Theo quan niệm của đông y, hạt vừng có vị ngọt, tính bình, vào kinh phổi, tỳ, gan, thận, có tác dụng dưỡng huyết, nhuận tràng, chữa táo bón, bổ ngũ tạng, ích khí, lá bổ não tuỷ, bền gân cốt, sáng mắt, trí thông minh, chữa tê thấp, bổ cơ thể, làm tóc mượt đen, da mặt đẹp, chữa rong huyết.
Lương y Vũ Quốc Trung đã đưa ra một vài bài thuốc chữa bệnh tiêu hoá từ hạt vừng:
Thuốc chữa táo bón:
Bài 1: Vừng đen 30 gram, khoai lang, 150 gram, đường đỏ 50 gram nấu thành chè ăn mỗi ngày 2 lần, ăn trong 3 – 4 ngày sẽ hết táo bón.
Bài 2: Vừng đen 10 gram, chuối tiêu chín 5 quả. Cách làm cũng cho vào nấu chè ăn ngày hai lần như trên.
Hạt vừng dùng làm thuốc trị kiết lị mãn như vừng đen 30 gram, lá mở 20 gram, trứng gà 1 quản. Cho vừng và lá mơ giã nhỏ, đập trứng vào quấy đều, đun hấp cách thuỷ khi chin cho bệnh nhân ăn ngày hai lần, ăn lúc đói và ăn trong nhiều ngày để trị kiết lị.
Cách thứ hai có thể lấy vừng đen, lá mơ với lượng 2:1 giã nhỏ lấy nước uống trong lúc đói với nước sôi để nguội.
Ngoài ra, vừng đen và lá dâu nó mỗi loại 1 ít sấy khô tán thành bột ngày uống hai lần mỗi lần 8 gram với mật ong pha loãng để bồi bổ sức khoẻ hàng ngày.
Với giá trị dinh dưỡng cùng các vitamin, khoáng chất có trong hạt vừng thì không ai có thể phủ định khả năng phòng chống ung thư của loại hạt nhỏ bé này. Bên cạnh các khoáng chất thì hạt vừng còn chứa axit phytic là một hợp chất chống ung thư mà ít ai biết tới và nó hoạt động như một chất chống oxi hóa, ngăn chặn hoạt động của các gốc tự do.
Do đó mà không chỉ ngăn ngừa bệnh ung thư, hợp chất này còn giúp cơ thể tăng cường hoạt động của hệ thống miễn dịch, làm chậm quá trình lão hóa, cải thiện và ngăn ngừa bệnh tim mạch, ngăn chặn các bệnh liên quan đến rối loạn nhận thức. Một số loại bệnh ung thư mà hạt vừng có thể ngăn ngừa được là ung thư bạch cầu, ung thư vú, ung thư phổi, ung thư tuyến tụy, ung thư ruột kết và ung thư tuyến tiền liệt.
