Chúng ta cần phát hiện sớm nguyên nhân và điều trị thích hợp trước khi có những tổn thương thực sự ở gan. TS.BS. Vũ Đình Triển – Khoa Chẩn đoán chức năng – Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 sẽ chia sẻ những thông tin cơ bản về căn bệnh này.
Ở người bình thường, lượng mỡ trong gan rất thấp, chỉ chiếm từ 2 – 4% trọng lượng của gan. Nhưng trong bệnh gan nhiễm mỡ, mỡ sẽ chiếm ít nhất từ 5-10% trọng lượng của gan.
Dấu hiệu nhận biết mắc gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ ít khi có các triệu chứng rõ ràng. Những biểu hiện đầu tiên thường chỉ là bụng ấm ách và hơi khó chịu. Trên lâm sàng, bác sĩ có thể khám thấy gan của người bệnh hơi to ra. Khi lượng mỡ trong gan quá nhiều sẽ gây nên tình trạng viêm gan. Lúc đó, các triệu chứng chính sẽ là:
– Chán ăn
– Sụt cân
– Đau bụng
– Mệt mỏi nhiều
– Vàng da.
Yếu tố nguy cơ dẫn đến gan nhiễm mỡ
Nguyên nhân thường gặp nhất là do rượu. Nhưng trong nhiều trường hợp, vẫn có những bệnh nhân mắc gan nhiễm mỡ mà không thuộc nhóm sử dụng nhiều rượu.
Khi cơ thể sản sinh quá nhiều mỡ hoặc chuyển hóa mỡ không kịp, lượng mỡ thừa sẽ tích trữ trong các tế bào gan và gây nên gan nhiễm mỡ. Mặc dù vậy, chế độ ăn giàu chất béo cũng chưa hẳn là nguyên nhân của tình trạng này.
Ngoài rượu, còn một số nguyên nhân thường gặp khác như:
– Béo phì
– Mỡ máu cao
– Tiểu đường
– Gene di truyền
– Sút cân quá nhanh
– Tác dụng phụ của một số loại thuốc như Aspirin, Steroids, Tamoxifen hay Tetracycline.
Bên cạnh đó, còn một số yếu tố khác làm tăng nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ như: Sử dụng quá liều quy định một số loại thuốc như Acetaminophen, mang thai, Cholesterol máu cao, hàm lượng triglycerid máu cao, suy dinh dưỡng, hội chứng rối loạn chuyển hóa
Phân loại gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ được chia làm 4 nhóm.
– Gan nhiễm mỡ không do rượu
Nhóm này không liên quan tới rượu mà do rối loạn chuyển hóa mỡ của gan, dẫn đến dư thừa mỡ trong các tổ chức của gan. Bệnh nhân được xếp vào nhóm này khi tỉ lệ mỡ trong gan chiếm trên 10% trọng lượng của gan.
– Gan nhiễm mỡ do rượu
Trong nhóm này, gan nhiễm mỡ là triệu chứng sớm nhất của bệnh viêm gan do rượu. Uống rượu quá nhiều sẽ gây tổn thương gan và dẫn đến suy giảm chức năng chuyển hóa mỡ. Kiêng rượu giúp làm giảm tình trạng nhiễm mỡ gan. Sau 6 tuần, gan của con người sẽ không còn nhiễm mỡ. Một lưu ý quan trọng ở đây là nếu sử dụng rượu quá nhiều và liên tục thì bệnh gan nhiễm mỡ có nguy cơ cao tiến triển thành xơ gan.
– Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu
Với những bệnh nhân thuộc nhóm này, nguyên nhân thực sự không phải do rượu. Khi lượng mỡ trong gan đạt đến một mức độ nhất định, gan to lên và có thể đi kèm với suy giảm chức năng gan. Nếu không được điều trị sẽ dẫn đến những tổn thương khó hồi phục ở gan và cuối cùng là xơ gan.
– Gan nhiễm mỡ cấp tính trong quá trình mang thai
Gan nhiễm mỡ cấp là một biến chứng hiếm gặp và có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của thai phụ. Các triệu chứng xuất hiện ở 3 tháng cuối thai kỳ, bao gồm: Buồn nôn và nôn liên tục, đau vùng hạ sườn phải, vàng da, cảm thấy khó chịu khắp cơ thể
Phụ nữ mang thai sẽ được kiểm tra sàng lọc, dự phòng và điều trị từ sớm. Đa phần các triệu chứng sẽ giảm dần sau khi sinh và không để lại hậu quả về sau.
Chẩn đoán gan nhiễm mỡ
Lâm sàng
Gan nhiễm mỡ có thể phát hiện được thông qua thăm khám lâm sàng. Bệnh nhân nên kể với bác sĩ về các biểu hiện như bụng ấm ách hay chán ăn, cùng với đó là tiền sử về sử dụng rượu và các loại thuốc.
Xét nghiệm máu
Với xét nghiệm máu, người bệnh có thể đánh giá được sự thay đổi của men gan (men gan tăng). Đây không phải là phương pháp chẩn đoán xác định nhưng rất cần thiết trong việc tìm ra nguyên nhân gây tổn thương gan.
Siêu âm
Hình ảnh của gan nhiễm mỡ trên siêu âm là độ hồi âm của nhu mô gan gia tăng tạo nên hình ảnh đặc trưng gọi là “gan sáng”. Bên cạnh đó còn có một số phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác như chụp cắt lớp vi tính hay chụp cộng hưởng từ. Chẩn đoán hình ảnh có thể phát hiện gan nhiễm mỡ, nhưng chưa đánh giá được đầy đủ chức năng gan và nhiều tổn thương khác.
Sinh thiết
Bác sĩ sẽ gây tê cho người bệnh, sau đó sử dụng một kim sinh thiết để lấy ra mảnh tổ chức gan và đưa đi kiểm tra tế bào học. Đây là phương pháp tốt nhất để chẩn đoán cũng như xác định nguyên nhân của gan nhiễm mỡ.
Điều trị bệnh gan nhiễm mỡ như thế nào?
Với gan nhiễm mỡ, người bệnh không cần phải sử dụng thuốc hay phẫu thuật, mà điều quan trọng nhất là giảm bớt yếu tố nguy cơ.
Bác sĩ có một số lời khuyên cho người dân như:
– Hạn chế và tránh các loại đồ uống có cồn.
– Kiểm soát lượng Cholesterol và đường máu.
– Giảm cân khi bị thừa cân.
Nếu mắc gan nhiễm mỡ do béo phì hoặc do thói quen ăn uống, thì tập thể dục thể thao nhiều hơn là điều không thể thiếu, đồng thời loại bỏ những thực phẩm không tốt cho sức khỏe; ăn nhiều hoa quả tươi, rau xanh và ngũ cốc. Bên cạnh đó, hãy thay thế thịt đỏ (ví dụ: thịt bò) bằng những loại thịt có protein ít béo như thịt gà hay cá.
Với những bệnh nhân tiểu đường hoặc mỡ máu cao, cần tuân thủ các chỉ dẫn của bác sĩ, uống thuốc đầy đủ và đều đặn. Ngoài ra, người bệnh nên tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày để có sức khỏe tốt và duy trì cân nặng lý tưởng.
Gan nhiễm mỡ thường không gây ra các tổn thương gan vĩnh viễn. Lá gan của chúng ta có khả năng tự hồi phục nên nếu người bệnh điều trị tốt tiểu đường, mỡ máu cao hay béo phì, người bệnh hoàn toàn có thể đảo ngược quá trình nhiễm mỡ của gan. Còn nếu người bệnh là một người hay uống rượu thì ở một mức độ nào đấy, việc ngừng rượu sẽ giúp gan khỏi hoàn toàn.
