Đã bao giờ bạn cảm thấy tủi thân khi lên Facebook và “đập ngay vào mặt” là bức ảnh hội bạn thân đang tụ tập hẹn hò, vui cười pose ảnh mà không có mình ngay trên News Feed? Đây chính là biểu hiện rõ nhất của mội hội chứng tâm lý mà các nhà khoa học gọi đó là “Fear of missing out” (FOMO) hay còn được biết đến với cái tên “dân dã” hơn là sợ bị bỏ rơi bởi người khác.
Trên thực tế, hội chứng này đã được phát hiện từ rất lâu nhưng có lẽ phải kể đến thời điểm Facebook trở thành cộng đồng trực tuyến “đông dân” nhất thế giới cùng sự cạnh tranh của rất nhiều mạng xã hội khác như Instagram hay Twitter thì FOMO mới thực sự bùng phát rõ.
Trong vòng 10 năm trở lại đây, các trang mạng xã hội đã trở thành những công cụ quan trọng giúp mọi người kết nối và tương tác. Những nền tảng này cho phép chúng ta tạo ra các profile công khai hoặc nửa công khai (Semi-public) để chia sẻ, làm quen, kết bạn và trò chuyện với hàng triệu người trên thế giới.
Với những tính năng hữu ích đã được khẳng định như vậy, Facebook hay những cộng đồng mạng khác đang góp phần giảm bớt những rào cản về mặt địa lý, giúp con người trở nên gần gũi với nhau hơn và khái niệm “nước ngoài’ cũng dần dần không còn quá nặng nề nữa.
Trong số các thế hệ thì những người trẻ được sinh ra trong thời điểm công nghệ bùng phát (thế hệ Z trở về sau) được cho là chịu tác động mạnh mẽ nhất của mạng xã hội và Internet.
Họ trở nên hòa nhập hơn, hiểu biết hơn không những về các vấn đề phổ biến mà còn “vượt xa” cả các bậc phụ huynh về nhiều thứ khác, chẳng hạn như sự thoải mái trong cách sử dụng ngôn ngữ, chia sẻ hình ảnh, lối sống, công khai các mối quan hệ, kết bạn với mọi người đến từ khắp nơi và điển hình nhất là đa phần, ai cũng sở hữu một mạng lưới “bạn bè” có tác động tới cả hành vi lẫn nhận thức của họ.
Tuy nhiên, chính sự bùng phát của mạng xã hội cũng dẫn tới sự xuất hiện của một hiện tượng tâm lý có tên gọi “Fear of missing out” (FOMO) hay còn được biết đến với tên gọi “hội chứng sợ bị bỏ rơi” hay “hội chứng bị lãng quên”.
Vào tháng 8/2013, FOMO chính thức được bổ sung vào từ điển Oxford (Oxford English Dictionary) với định nghĩa rất rõ ràng. Thậm chí, các công ty hiện nay cũng nhận ra tầm quan trọng của FOMO trong các chiến lược tiếp thị và bắt đầu ứng dụng nó để thu hút sự chú ý của giới trẻ.
Vậy hội chứng sợ bị bỏ rơi là gì?
Hội chứng sợ bị bỏ rơi (FOMO) là cảm giác lo lắng khi không được tham gia một sự kiện nào đó, được đánh thức bởi việc nhìn thấy những bài đăng (kèm hình ảnh) xuất hiện trên các trang mạng xã hội.
Phải thừa nhận rằng đa phần chúng ta đều đã từng trải qua hội chứng này, nhất là với những ai thường xuyên sử dụng mạng xã hội. Chẳng hạn như bạn quyết định ở lại nhà và nghỉ ngơi vào tối thứ 7 nhưng cảm thấy không dễ dàng để bỏ lỡ bữa tụ tập cùng với bạn bè hay một tình huống khác đại loại như vậy.
Những nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng hội chứng sợ bị lãng quên có liên kết với cảm giác bị mất kết nối và thất vọng và mạng xã hội chính là “nhiên liệu” khiến hiện tượng này trở nên trầm trọng hơn nữa.
Hội chứng FOMO và mạng xã hội
Tìm hiểu về mối liên hệ này bởi vì mạng xã hội tạo điều kiện để người này dễ ganh tị với người kia vì họ có cơ hội được tham gia một sự kiện quan trọng, hiện diện ở một nơi nào hay khoe một món đồ. Theo thống kê, có tới 56% số người dùng mạng xã hội có cảm giác lo sợ sẽ bỏ lỡ điều gì đó như một sự kiện quan trọng, tin tức hoặc một status từ bạn bè hay những người họ đang theo dõi… nếu như không liên tục có mặt trên mạng xã hội.
Đây không đơn giản chỉ là đăng nhập Facebook vài lần trong ngày mà đó là cảm giác bồn chồn, sốt ruột khi không có thời điểm nào đó bạn không thể truy cập (chẳng hạn như không có kết nối mạng, mất điện hay bận công việc…). Chúng ta thích ngụy biện rằng chính công việc buộc mình phải online liên tục nhưng thực tế, nó thiên nhiều hơn về sự lựa chọn của mỗi người. Bạn được lựa chọn lướt News Feed hoặc không, không ai ép bạn cả.
Như đã đề cập từ trước, hội chứng FOMO thực tế đã được các nhà tâm lý học ghi nhận từ nhiều thế kỷ trước nhưng chưa bao giờ tỷ lệ và cường độ của nó lại tăng với tốc độ chóng mặt như hiện nay. Thử tưởng tượng một nông dân sống ở thế kỷ XIV có thể tò mò về cuộc sống của một nhà quý tộc sống trong tòa lâu đài tráng lệ nhưng chắc chắn, họ không có cơ hội để so sánh.
Còn bây giờ, khi thông tin có thể lan nhanh trên tất cả các diễn đàn, báo mạng, mạng xã hội chỉ trong chưa đầy một phút và bất cứ ai cũng có thể dễ dàng chia sẻ mọi thứ với bạn bè qua các ứng dụng nhắn tin miễn phí chỉ với một cú chạm hay nhấp chuột thì sự so sánh cuộc sống của mình với hàng triệu người khắp nơi trên thế giới là quá dễ.
Đó còn chưa kể đến khi bắt đầu đăng một bức ảnh hay một status trên Facebook, bạn cũng nơm nớp lo sợ post của mình sẽ không có nhiều người “like” hay bình luận. Lúc này, một loạt suy nghĩ tiêu cực bắt đầu xuất hiện như “chắc bức ảnh không đẹp, không hấp dẫn?”, “không ai để ý tới mình?” hay “tại sao chị ấy like ảnh của người kia mà không like ảnh của bạn?”…
Nỗi ám ảnh vô hình
Với sự trợ giúp của mạng xã hội, chưa bao giờ FOMO lại trở nên thịnh hành như bây giờ. Kỳ lạ hơn nữa khi hội chứng này được chấp nhận ở những người trẻ như là xu hướng mà ai cũng nên có, thậm chí, nếu không “sợ bị bỏ rơi” thì nghiễm nhiên bị cho là người lạc hậu. Đằng sau việc thúc đẩy Facebook trở nên bành trướng hơn thì FOMO chỉ khiến cho con người trở nên cạnh tranh khốc liệt với nhau hơn trong cuộc chiến giành giật các vị trí trong xã hội.
Bản thân người luôn “sợ bị lãng quên” hay có cảm giác tự ti, lo lắng. Khi bỏ lỡ một bữa tiệc, kỳ nghỉ hoặc một sự kiện xã hội, họ sẽ cảm thấy mình không được ai đoái hoài đến. Trong một số trường hợp, có người còn sợ bỏ lỡ những thứ không lành mạnh.
Theo một nghiên cứu, FOMO phổ biến nhất ở những người từ 18 đến 33 tuổi, 2/3 số người trong nhóm tuổi này thừa nhận họ cảm nhận được nỗi sợ đó. Đồng thời, một tác động tiêu cực của hội chứng này đối với sức khỏe cũng đã được tìm thấy, bao gồm các triệu chứng trầm cảm và suy nghĩ tiêu cực.
Đối phó với FOMO
Thật không dễ dàng để từ bỏ điện thoại thông minh và thói quen lên mạng đọc tin tức hay lướt News Feed. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể học cách kiểm soát sự bùng phát của FOMO bằng cách trả lời một số câu hỏi dưới đây:
1. Đây có phải là điều bạn mong muốn thực hiện?
Một trong những điều thú vị về hội chứng sợ bị bỏ rơi đó là nó giúp bạn nhận ra việc đang lo lắng bị bỏ lỡ kia có xuất phát từ mong muốn thật sự của bản thân hay không? Chẳng hạn, bạn muốn có một buổi tối thứ 7 nhẹ nhàng cùng gia đình, sau đó, lên phòng xem bộ phim yêu thích.
Tuy nhiên, khi cầm điện thoại lên, theo thói quen, bạn vào Facebook và thấy đứa bạn thân vừa đăng vài tấm ảnh cùng một số người khác đang ở trong một bữa tiệc có rất nhiều người nổi tiếng. Lúc này, dù người bạn đã gọi điện rủ bạn đi và bạn không đi nhưng bạn vẫn thấy bị bỏ rơi. Lý do là gì thì không thể giải thích được.
Rõ ràng, cảm giác FOMO không phát sinh từ mong muốn thật sự của bản thân mà là do sự ganh tỵ với người khác. Nếu nhận thức được và làm rõ được điều này thì bạn sẽ dễ dàng kiểm soát được cảm giác “sợ bị lãng quên” đó.
2. Liệu đã đến lúc bản thân mình cần phải thay đổi?
Nếu như lý do không phải là sự ganh tỵ thì có lẽ đã đến lúc bản thân bạn cần phải thay đổi. FOMO không có nghĩa là bạn muốn làm chính xác những điều mà người khác làm. Điều quan trọng là bạn cần biết cách phân biệt đâu là cảm giác “sợ bị bỏ rơi” và đâu là cảm giác mà bạn thấy rằng mình cần có một sự chuyển đổi.
Ngoài ra, hãy học cách hưởng thụ niềm vui bỏ lỡ đó. Đừng lo lắng, phân vân việc không thể có mặt trong nhiều sự kiện đang diễn ra nữa mà hãy đặt các nhiệm vụ của riêng mình ngang hàng với chúng. Điều này có nghĩa về ăn tối với gia đình, xem phim ở nhà hay đọc nốt cuốn sách dang dở… cần được xem trọng như việc bạn cảm thấy hụt hẫng khi không thể góp mặt ở một bữa tiệc. Nhờ đó, khi thấy bức ảnh của bạn bè, bạn cũng không còn cảm giác ganh tỵ vì bạn biết rằng điều mình đang làm cũng thú vị và ý nghĩa không kém.
3. Những thứ bạn đang thấy có phải là thực tế không?
Chúng ta ai cũng biết rằng mạng xã hội đa phần đều “ảo”. Những thứ bạn thấy trên truyền hình thực tế hay các video, bức ảnh được đưa lên Facebook không thực sự là cuộc sống đời thường hay con người thật của một người. Do vậy, ngay khi nhận ra bản thân bắt đầu có cảm giác “sợ bị lãng quên” thì hãy thử hỏi rằng liệu chúng có thật hay chỉ là giả tạo?
4. Có phải bạn là người biết sử dụng công nghệ một cách khôn ngoan?
Một nghiên cứu xã hội cho thấy việc sử dụng Facebook hay các mạng xã hội khác có thể làm giảm cảm giác hạnh phúc và hài lòng với cuộc sống của con người. Tuy nhiên, nếu nhìn nhận một cách thực tế thì chính xác Facebook chỉ là một công cụ, hạnh phúc hay buồn rầu mà chúng ta cảm nhận đều phụ thuộc vào cách mà chúng ta sử dụng như thế nào mà thôi.
Do vậy, cách tốt nhất ở đây là hãy trở thành một người dùng công nghệ thông minh với một phương pháp quản lý thời gian hiệu quả. Hãy đặt ra các nguyên tắc về thời gian lướt web, vào mạng xã hội, chát chít với bạn bè, đọc báo và nghiêm khắc với kế hoạch đã thiết lập. Thậm chí, bạn có thể làm “mạnh tay” hơn bằng cách “unfriend” những người bạn không biết đến hoặc những người chỉ suốt ngày khoe khoang, đăng ảnh sống ảo.
Một khi đã làm được tất cả các điều trên, bạn sẽ thấy mình không còn “sợ bị bỏ rơi” như trước nữa.
