Một trong những nguyên lý cơ bản của giáo lý Phật giáo là: Có luân hồi tất có nhân quả, hai việc ấy vốn liên tục nhau. Nghiệp hay quả vốn là kết quả nhân hay duyên của con người tạo ra trong kiếp trước hoặc kiếp này. Rồi cái Quả ấy lại làm nhân cho cái Quả khác sẽ báo ứng về sau. Nhân và Quả cứ tiếp tục tương ứng như vậy mãi như bóng với hình, mãi mãi là cuộc trả vay, vay trả của cõi luân hồi.
Phật có dạy rằng: “Kẻ thù lớn nhất của đời người là chính mình”. Quả đúng là như vậy, bản ngã chính là cái khó vượt qua nhất của con người. Con người hay đổ lỗi cho hoàn cảnh khó khăn khiến bản thân mình sa đọa. Mọi thứ bạn gánh chịu bây giờ đều là do nguyên nhân từ bản thân bạn.
Nhân quả hay nghiệp báo vốn có hai thứ: Biệt nghiệp và Cộng nghiệp.
Biệt nghiệp: là quả báo riêng từng người, ai tạo nhân gì thì nhận quả nấy. Biệt nghiệp lại ứng quả có hai cách: Ðịnh nghiệp và Bất định nghiệp.
Cộng nghiệp: là quả báo chung cho nhiều người phải chịu. Như nhiều kẻ đồng phạm một ác nhân, khi đền tội, phải chịu chung một ác quả.
Đức Phật dạy, có 5 tội lỗi lớn nhất khiến bản thân ta phải chịu quả báo nặng nề nhất, đó là: Bất hiếu; Sát sinh; Trộm cắp; Tà dâm; Khẩu nghiệp.
Tội bất hiếu: Đây là tội ác đứng đầu muôn ác, bởi cha mẹ sinh ra ta, vất vả cực nhọc nuôi ta khôn lớn, ta có trách nhiệm, nghĩa vụ yêu thương báo hiếu, nếu hắt hủi, chửi bới, ruồng bỏ chả mẹ nhất định sẽ phải gánh chịu những tội nghiệp nặng nề.
Tội sát sinh: Sinh mạng là đáng quý, chúng sinh hay loài vật đều như thế. Vì vậy mà chúng ta phải tránh gây tội sát sinh nếu không muốn gây nghiệp báo nặng nề.
Tội trộm cắp: Của cải của người khác cũng quý như của mình. Mình đi cướp ngoài gây thiệt hại vật chất còn gieo sự đau khổ, thương tiếc cho người khác, gây ra sự bất ổn, lo lắng cho xã hội. Nhiều khi trộm cướp đi cùng với sát sinh nhưng trong những vụ giết người cướp của.
Tội tà dâm: Tà dâm là tội ác nặng nề, người vướng vào tội tà dâm sẽ chịu báo ứng vô cùng nặng nề. Tội tà dâm tuy mang đến khoái cảm nhất thời nhưng quả báo rất khủng khiếp. Chúng ta không nên dại dột mà vướng vào.
Tội gây khẩu nghiệp: Khẩu nghiệp là tội mà con người dễ mắc phải nhất. Thậm chí người ta luôn cho rằng, làm việc ác thì mới sợ, chứ nói thì không ảnh hưởng gì, nhưng thực tế đâu phải vậy. Lời nói đôi khi còn mang lại hậu quả xấu hơn cả hành động mà ta gây ra.
