Khí thải từ ôtô khiến não bị giảm khả năng kết nối, dẫn tới trí nhớ, hiệu suất làm việc giảm sút. Chuyên gia khuyên mọi người cài đặt bộ lọc khí tốt và tránh nơi đông đúc.
Ô nhiễm không khí đang trở nên trầm trọng hơn. Nghiên cứu mới nhất cho thấy khí thải ôtô tác động tiêu cực lên não bộ trong thời gian ngắn. Ảnh: iStock.
Theo Scienealert, hít không khí ô nhiễm có thể ảnh hưởng đến cách thức não bộ hoạt động. Các nhà khoa học tại Đại học British Columbia (UBC) và Đại học Victoria phát hiện hít phải khí thải ôtô có thể thay đổi kết nối của não chỉ trong 2 giờ. Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Sức khỏe môi trường.
Kết quả nghiên cứu
Các nhà khoa học thực hiện một thử nghiệm trên 25 người trưởng thành khỏe mạnh ngẫu nhiên. Họ được cho tiếp xúc với khí ô nhiễm từ ôtô trong môi trường phòng thí nghiệm. Ở giai đoạn khác, những người tham gia tiếp xúc với không khí đã lọc sạch.
Các nhà nghiên cứu tiến hành quét não nhóm người này trước và sau mỗi giai đoạn. Sau khi những người tham gia tiếp xúc với không khí ô nhiễm, não bộ giảm khả năng kết nối trong vùng “mạng chế độ mặc định” (DMN).
DMN là tập hợp các vùng não được kết nối với nhau và hoạt động tích cực nhất khi chúng ta chìm vào suy nghĩ bên trong như tự đánh giá bản thân, ghi nhớ.
Trước đây, giới khoa học chưa từng quan sát điều này ở con người. Trong nghiên cứu hiện tại, các nhà nghiên cứu không kiểm tra tác động của việc giảm kết nối lên khả năng não bộ nhưng một số nghiên cứu khác có đề cập tới. Ví dụ, nghiên cứu trước đây trên Thư viện Y học Quốc gia (Mỹ) cho thấy kết nối não bị thay đổi, liên quan tới giảm trí nhớ khi làm việc, giảm hiệu suất làm việc.
Nhà tâm lý học thần kinh Jodie Gawryluk từ Đại học Victoria nói: “Thật đáng lo ngại khi thấy tình trạng ô nhiễm giao thông khiến mạng lưới não bộ gián đoạn”.
Các nhà khoa học lo ngại trước hậu quả mà ô nhiễm không khí có thể gây ra cho não bộ. Ảnh: iStock.
Cô cho biết mặc dù giới khoa học cần nhiều nghiên cứu hơn để hiểu tường tận về tác động chức năng của những thay đổi não bộ này, ô nhiễm thật sự có thể làm suy giảm khả năng suy nghĩ hoặc khả năng làm việc của mọi người.
Tin tốt là những thay đổi não bộ trong nghiên cứu trên chỉ là tạm thời và não của những người tham gia nghiên cứu đã trở lại bình thường khi họ tiếp xúc không khí sạch.
Tình trạng ô nhiễm nguy cấp hiện nay
Tuy nhiên, những phát hiện này cho chúng ta thấy việc tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm không khí có thể gây ra tác động có hại cho não. Khoảng 99% dân số thế giới đang hít thở không khí ô nhiễm ở mức độ không an toàn. Vì vậy, cộng đồng có thể sẽ phải đối mặt với hậu quả khủng khiếp.
Ở Trung Quốc, các nghiên cứu gần đây chỉ ra mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí với điểm kiểm tra kém hơn ở môn ngôn Ngữ văn và Toán.
Tình trạng ô nhiễm ở Trung Quốc ảnh hưởng đến điểm số của học sinh. Ảnh: iStock.
Bác sĩ hô hấp Chris Carlsten từ UBC giải thích: “Trong nhiều thập kỷ, các nhà khoa học nghĩ não có thể được bảo vệ khỏi tác hại của ô nhiễm không khí. Tuy nhiên, nghiên cứu này là nghiên cứu đầu tiên về thay đổi của não trước ô nhiễm. Nó cung cấp bằng chứng mới về mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí và nhận thức”.
Tác hại của ô nhiễm không khí lên não bộ
Vào 2020, các dấu hiệu liên quan đến bệnh Alzheimer được quan sát thấy trong não của thanh niên, trẻ em và thậm chí cả trẻ sơ sinh sống ở Thành phố Mexico – đô thị bị ô nhiễm không khí nghiêm trọng. (Dữ liệu gần đây cho thấy chất lượng không khí của đô thị được cải thiện đáng kể trong thời gian giãn cách xã hội vì Covid-19).
Trên PNAS, một nghiên cứu khác trong cùng thành phố cũng tiết lộ nguyên nhân khả thi gây ra hiện tượng đó: Các hạt nano kim loại gây ô nhiễm không khí tồn tại trong não của nhiều người dân địa phương.
Vào 2022, các nhà khoa học xác nhận sau khi con người hít phải hạt nano kim loại, chúng đôi khi có thể vượt qua hàng rào bảo vệ của não, nơi từng được cho là có tác dụng ngăn chặn chất độc hại.
Nghiên cứu hiện tại chỉ tập trung vào khí thải của ôtô nhưng các dạng ô nhiễm không khí khác hoạt động nhanh hơn và tác động tệ hơn cũng có thể gây hại.
Chẳng hạn, trước khi khí chì bị cấm ở Mỹ, các nhà nghiên cứu dự đoán hơn 170 triệu người Mỹ hít phải khói độc này, dẫn đến tổng IQ bị giảm 824 triệu điểm (gần 3 điểm/người).
Ngày nay, khí ga có thể không chứa chì, nhưng điều đó không có nghĩa là nó an toàn cho phổi hoặc não.
Lời khuyên từ chuyên gia
Bác sĩ Carlsten cảnh báo: “Mọi người nên suy nghĩ kỹ xem mình có nên kéo cửa xe xuống khi đang tắc đường hay không. Điều quan trọng là bạn phải đảm bảo bộ lọc không khí trên ôtô hoạt động tốt. Nếu đang đi bộ hoặc đi xe đạp trên một con phố đông đúc, bạn cân nhắc chuyển hướng sang tuyến đường ít người hơn”.
Tuy nhiên, đối với phần lớn dân số thế giới, không khí bị ô nhiễm là điều không thể tránh khỏi. Dẫu vậy, chúng ta vẫn cần biết tình trạng này ảnh hưởng như thế nào tới não bộ con người về lâu dài.
Theo Phương Hà (zing) – Ảnh: T.H
